Serie Brexit: Onderhandelingslessen Tussen Het Puin
Onderhandelen in het publieke domein is niet één maar vele schaakborden bij elkaar. De EU is hiervan het beste voorbeeld. Zelfs als "aan tafel" de opzet strikt bilateraal is (de EU en het Verenigd Koninkrijk), hebben partijen een breed scala aan belanghebbenden die op de een of andere manier deel uitmaken van het proces: ministeries, agentschappen, parlementen en regeringen in meerdere lidstaten. Om al die verschillende lagen met elkaar te laten werken, kunnen de hoofdrolspelers personeel detacheren in het team van frontline onderhandelaars. Als alternatief is er een zeer gestructureerde debriefing waarin de zienswijzes en belangen van alle spelers efficiënt het onderhandelingsteam bereiken. Tussen het team en de belangrijkste stakeholders is continuïteit een heel belangrijk ingrediënt om het proces goed te laten werken. Een regelmatig komen en gaan van senior onderhandelaars kan vertrouwen schaden, zowel met de achterban als tussen de partijen aan tafel. Laag vertrouwen zal twijfels doen toenemen over de vraag of een overeenkomst wel kan worden bereikt, laat staan uitgevoerd. Als gevolg hiervan zal de ruimte voor het bedenken van creatieve oplossingen en de bereidheid om concessies te doen afnemen.
Brexit-gesprekken omvatten waarschijnlijk de meest complexe ontkoppeling van 46 jaar economische, juridische, financiële en politieke integratie in de moderne geschiedenis. Dit betekent dat teamcontinuïteit van cruciaal belang is geweest voor het succes van de onderhandelingsteams. Aan EU-zijde werd slechts twee dagen na het Brexit referendum Didier Seeuws door regeringsleiders benoemd tot hoofd van de Brexit-taskforce. Dit leek in eerste instantie uit te draaien op een machtsspel tussen de Commissie en de lidstaten: wie zou werkelijk de leiding hebben over de onderhandelingen? Uiteindelijk heeft de snelle benoeming van Seeuws waarschijnlijk geholpen bij het opzetten van een evenwichtige machtsstructuur die het vertrouwen en de eenheid aan EU-zijde heeft vergroot. In typisch eurocratisch taalgebruik werd na het referendum aan een "drie-partijen interinstitutionele opzet" gebouwd waarin voormalig eurocommissaris Michel Barnier leiding gaf aan de inhoudelijke gesprekken van de kant van de Europese Commissie, en Seeuws en Guy Verhofstadt zorgden voor daadwerkelijke invloed en frequente informatie-uitwisseling voor respectievelijk de lidstaten en het Europees Parlement. Barnier rekruteerde het toptalent uit de 32.000 ambtenaren van de Commissie om zich bij zijn team te voegen. Zowel Verhofstadt als Seeuws en Barnier behielden hun rol tijdens drie jaar van onderhandelingen.
Het leek in eerste instantie uit te draaien op een machtsspel tussen de Commissie en de lidstaten: wie zou werkelijk de leiding hebben over de onderhandelingen?
Het Verenigd Koninkrijk had veel meer moeite om zichzelf te organiseren. Een vroeg verlies was het aftreden van de permanente vertegenwoordiger bij de EU, Sir Ivan Rogers (januari 2017), waarschijnlijk de meest deskundige hooggeplaatste Britse ambtenaar op het gebied van de betrekkingen tussen het VK en de EU. In de uitgaande brief aan zijn staff maakte hij zich zorgen over het ernstige gebrek aan politieke aansturing van de besprekingen, evenals tekortkomingen in de voorbereiding en technische expertise aan Britse zijde. Tijdens de onderhandelingen verloor het nieuw gevormde Ministerie voor het Verlaten van de Europese Unie zijn secretarissen David Davis en Dominic Raab, alsmede een handvol junior Brexit-ministers. En met wederom verkiezingen voor de boeg zullen de wisselingen aan de VK zijde nog niet ten einde zijn...
Comments